P29:[{"_33":45,"_35":36,"_37":46},"{\"type\":\"next\",\"value\":{\"data\":{\"author\":{\"displayName\":\"Christine Bax\",\"image\":\"https://res.cloudinary.com/papieren-helden/image/upload/v1661957499/bufferzone/slides/slide-christine-750.png\",\"imageAuthor\":\"Christine Bax\",\"id\":\"bb37299d-c144-485d-9716-87c3211eaac8\",\"slug\":\"christine-bax\",\"stories\":[{\"id\":\"a0609ae1-5fee-4b74-9161-b84a1b5234fb\",\"slug\":\"christine-bax-de-overkant-van-het-water\",\"title\":\"De overkant van het water\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Ik hoorde dit verhaal toen ik meeliftte op een vrachtwagen van Stockholm naar Malmö.\",\"htmlContent\":\"

Ik hoorde dit verhaal toen ik meeliftte op een vrachtwagen van Stockholm naar Malmö. Ik was doodsbang die dag. Dacht echt dat ik eraan zou gaan. De chauffeur heette Peter (of Petar, Petr of Pieter). Hij droeg een blauw T-shirt met daarop een cartoonfiguur - een tekenfilmhondje dat lachend kwispelde. Dat was nogal een contrast met zijn eigen gezichtsuitdrukking, alsof hij het shirt had aangetrokken om zijn trieste blik te verbergen. Hij zei dat hij net veertig was. Ik geloofde het nauwelijks. Zijn gezicht was vroegoud als een uitgedroogde citroen. Zijn haar was witgrijs.

Ik weet niet waar hij vandaan kwam, maar wel waar hij nog naartoe ging. Hij ging van Malmö naar Stockholm en weer terug. Met laden en lossen inbegrepen is die reis zo'n acht uur, vertelde hij me. De weg was recht en rustig. Aan weerszijden waren eentonige sparren die hem uitzwaaiden. Onderweg stopte hij bij Linköping en Norköping en Nyköping. Al die köpings zagen er precies hetzelfde uit, alsof de Zweden hem in de maling namen.

‘In de twintig jaar dat ik hier rijd heb ik geen verschil tussen die kutköpings ontdekt,’ zei hij.

‘Goh, twintig jaar al?’ zei ik.

‘Ja. En ik zoek nooit meer ander werk, want ik ben lui.’ Faul.

We spraken gebroken Duits met elkaar. Hij stuurde met zijn knieën. De vrachtwagen wiebelde als een dronken zeeman. Maar hem kon het niet zoveel schelen. Wie al twintig jaar dezelfde rechte weg rijdt, wil af en toe een beetje slingeren.

Instinctief klampte ik me vast aan mijn stoel, alsof dat iets uit zou maken als we te pletter zouden slaan. Peter rolde rustig een sjekkie. Hij vertelde dat hij zo ontzettend lui was. Als je prijzen kon winnen voor luiheid, zei hij, was hij nu al rijk geweest. Ja dat zou mooi zijn, dan zat hij hier niet hoor. Hij had het al als jongetje, vertelde hij, die verschrikkelijke luiheid. Het enige wat hij wilde was slapen en lezen. Hij was zelfs te lui om te spelen met de andere kinderen. Hij kwam het huis niet uit.

‘Begrijp je?!’ zei hij. Verstehst du? Hij keek me indringend aan, geen oog voor de weg. Aan de achteruitkijkspiegel hing een poppetje dat wild heen en weer zwaaide. In het diepste van mijn maag voelde ik iets borrelen. Gelukkig had ik die ochtend niet ontbeten, bedacht ik me. Met een lege maag was de kans dat ik moest kotsen een stuk kleiner.

‘Ja ja ich verstehe!’ riep ik snel, voordat de autootjes schuin onder ons zouden worden vermorzeld. Er was weinig verkeer, dat scheelde.

‘Gut,’ zei Peter. ‘Beter niet buiten spelen, de kinderen daar. Teveel slechte mensen buiten, du verstehst. Beter sluit je je binnen op.’

Hij vertelde dat hij boeken verslond alsof het chocoladerepen waren, het ene na het andere. Hij vertelde dat hij ze van de schappen jatte uit de bibliotheek en uit het kutschoolgebouw. Dat hij ze onder zijn trui mee naar huis nam. Maar het probleem was: lezen doe je op je dikke kont, je arsch. Peters moeder vond het maar stom geluier. Toen hij nog een kind was verstopte hij zich achter kasten en onder tafels, of in de berging in de bouwplaats. Ze hadden bijna een keer een stapel metalen platen bovenop hem gekieperd omdat hij in de berging zat te lezen, daar waar niemand hem zag. Hij zag de schaduw van de metalen plaat boven hem zweven, als een zonsverduistering. Hij kon nog net op tijd gillen. Tenminste, hij denkt dat hij gegild heeft maar hij weet het niet zeker. Want een ijzingwekkende gil van doodsangst, die komt diep uit je binnenste. En daardoor kan je hem zelf niet horen, want je bent als het ware zelf die gil. Verstehst du? En toen joegen de bouwers hem de plaats af. Woest waren ze.

‘Het had ze veelsteveel geld gekost,’ zei hij, ‘als ze me platgekieperd hadden. Vandaar.’

Toen hij achttien was werd hij te groot om zich te verschuilen in hoeken en nissen. Zijn moeder kende al zijn verstopplekken. Ze zag zijn benen vanonder het bed uitsteken, of vanachter de kast. Met haar lange tengels zocht ze in zijn tas en in de laden, en o wee als ze gestolen boeken vond. Peter noemde haar die Hexe. Die Hexe gilde naar hem. Ze noemde hem een bleek spook, een lui varken en een dief. En op een dag, toen hij terugkwam van de bibliotheek, waren de deuren van het huis van binnenuit gesloten. ‘Kom maar terug als je werk hebt!’ riep ze vanuit het bovenraam. En daarna deed ze het snel dicht, misschien dacht ze dat hij naar binnen zou proberen te klimmen ofzo. Of kon ze zijn aanblik niet verdragen.

Peter stuurde wild met zijn knieën bij die anekdote. Het was bijna voetenstampen, wat hij deed. Vanuit mijn ooghoeken, zo onopvallend mogelijk, hield ik hem in de gaten. Zijn gezicht was een donderwolk. Hij sprak een paar bijtende zinnen. Wat hij precies zei ging verloren in het gesuis van de vrachtwagen. Ik verstond alleen de woorden krank en schlecht en rot en Krof (of Croff, Kröv, Crov, Crove, Crophe, Kroph, Kropp, Cruv, Krv, of hoe je het ook schrijft).

Krof was de naam van het grensdorp waar Peter heenliep, nadat hij was buitengesloten. Het lopen duurde lang. Er was een kabbelend beekje in het midden van het dorp. Geen woeste bergstroom en geen brede rivier, maar een klein kabbelend kutbeekje. Muzikaal, harmonisch, vrolijk kutgeklater... alsof er ook maar iets te lachen viel.

Peter was in Krof omdat hij te lui was om te studeren. En hij vond studeren bovendien nutteloos; van alles wat je leerde zou je de helft toch niet gebruiken. En de andere helft gebruikte je voor onzin. Belangrijke beroepen betalen namelijk slecht en onzinbaantjes betalen goed. Zo is het nou eenmaal, dat zijn de wetten van de markt. Dat moest ik goed in mijn oren knopen.

‘Iedereen,’ zei hij, ‘wist wat er te halen viel in Krof. Verstehst du?!’

Een donkerblauwe Volkswagen Polo verdween in de dode hoek. Er zat een leuk gezinnetje in, zag ik nog net vanuit de zijspiegel. Een vader, een moeder, en twee kleine kindjes op de achterbank. Mijn nekharen stonden recht overeind. Ik zweette koud zweet. Gelukkig dook de auto even later ongedeerd weer op.

‘Ich verstehe ich verstehe!’ riep ik, in de hoop dat Peter zijn blik weer op de weg zou richten. Maar hij hief beide armen in de lucht.

‘Doch, du verstehst es nicht! Jij kan niet begrijpen hoe het was in die tijd. Er werd gehaald, gehaald, gehaald. Alles wat mensen de jaren ervoor niet konden pakken, werd nu ineens ingehaald. Zelfs als er niets was, probeerden we alsnog dingen weg te kapen. Een stelletje graaiers waren we. Allemaal. Ik ook.’

‘Maar,’ zei hij, ‘we deden ook het tegenovergestelde. Overal waar we graaiden, gaven we de mensen dingen terug. We gaven ze geheimen om ze de mond te snoeren. Lieten hen dingen weten die ze niet hadden moeten weten. Verstehst du? De effectiefste manier om dingen weg te nemen, is door eerst iets te geven dat mensen niet willen hebben - een last. En om zichzelf te verlichten geven ze je dan spontaan dingen.’

Ook dat moest ik goed in mijn oren knopen, zei hij.

Door zijn grandioze luiheid belandde Peter in Krof. Hij wilde een luie baan waarbij hij lekker op zijn arsch kon zitten lezen. Waar hij enveloppen vol met bankbiljetten aangereikt zou krijgen, zonder er iets voor te hoeven doen. En in Krof kon je diploma’s kopen dat wist iedereen. Daarvoor moest je bij het huis van de Slechte Man zijn. De truc was, vertelde hij, om te achterhalen wie precies de Slechte Man was. Hoe hij (of zij) eruitzag. Waar hij woonde. Op welke tijdstippen hij thuis was en op welke tijdstippen niet. Al die details moest je zelf uit zien te vinden. Dat moest je snel en zorgvuldig doen. Snel, want mensen mochten je niet te lang zien rondhangen zonder dat ze wisten wat je daar deed. En zorgvuldig, want anders had je straks nog de verkeerde. Dan had je bijvoorbeeld de Zeer Slechte Man te pakken of de Ongelofelijk Slechte Man. Of het Kutwijf met de Scherpe Nagels. En dan kon je maar beter gauw wegwezen.

Om de Slechte Man te vinden ging Peter eerst naar de Slechte Kant van het beekje. Het klaterde alsof er niets aan de hand was, leugenachtig en vrolijk als de mensen zelf. Een houten brug leidde naar de Slechte Kant, waar iedereen varkens in zijn voortuin had. Bij bepaalde dingen moet je een grens trekken, zei Peter. En de grens lag bij varkens. Die liet je toch niet zomaar los rondwroeten! En omdat de grens daar lag, bij varkens laten wroeten, was de andere kant van het beekje een ander land.

Peters luiheid rekte als het ware zijn grenzen op. Zo noemde hij dat. Hij maakte een gebaar als een elastiekje dat uitrekt tot het knapt en van je vinger afschiet.

Dat oprekken van grenzen deden de Slechte Mensen trouwens ook, zei hij, maar dan op een andere manier. Ik vroeg hem hoe dan, hij schudde alleen maar woest met zijn hoofd en zei: ‘Dat kan niet gezegd worden.’

Ik schrijf het nu precies op zoals Peter het me vertelde, tien jaar geleden. Ik weet nog wat voor weer het was die dag – de lucht bleekgrijs. Ik herinner me nog de kleur van het poppetje aan de achteruitkijkspiegel - gifgroen met een gapende mond, het moest een alien voorstellen. Ik weet nog dat het landschap eentoniger werd naarmate we zuidelijker kwamen. En ik weet nog de kleuren en de merken auto’s die we bijna raakten – tot dan toe steeds bijna. Hield de angst me scherp? Ik kan me nog Peters gefrons herinneren en iedere verandering van toon. Had hij het over zijn moeder, dan keek hij moordlustig. Praatte hij over Krof, dan had hij een blik als een verlaten hond die voor de deur ligt te wachten tot zijn mensen thuiskomen. Zo’n hond die dag na dag wacht, maar niemand komt ooit. Hij wordt mager. Je kan zijn ribben tellen. Toch blijft hij wachten. Hij weet zelf niet eens waarom. Trouw zijn is een instinct, geen keuze.

Door zijn roestige Duits strooide Peter woorden uit andere talen. Ik herkende Zweeds, Frans, Spaans en Italiaans. Ik hoorde iets wat op Russisch leek. En hij gebruikte woorden in talen die ik niet kon thuisbrengen. Vooral zijn gevloek was kleurrijk. Soms raakte ik de draad kwijt. Dan slingerde de wagen teveel. Ik heb niet kunnen verstaan hoe Peter het huis van de Slechte Man wist te vinden. En ook niet wat hij riep toen hij bij het hek stond.

Hij leunde vertrouwelijk naar me toe. ‘Pas maar op,’ zei hij, ‘als je ooit in Krof bent. Kijk uit. Je weet wat ze doen. Zetten een tafel met eten en drank voor je neus. Doen alsof ze je beste vrienden zijn. Maar je moet oppassen. Pass auf.’

‘Hattest du auch aufgepasst?’ vroeg ik. Heb jij ook opgepast?

Voor het eerst tijdens onze wilde rit was hij even stil. Hij staarde voor zich uit.

‘Ja,’ zei hij. ‘Ik heb de hele tijd altijd opgepast. Alleen twee keer heel eventjes niet.’

‘En wat gebeurde er toen?’ vroeg ik.

Peter maakte met zijn wijsvinger een gebaar langs zijn nek.

‘Ich war fast tot,’ zei hij. Ik was bijna dood.

Teruggaand naar het huis van zijn moeder, die Hexe, daar was ook nog een zusje. Peter reed en vertelde in sprongen. Eventjes terug in het verhaal, zei hij, en hij zwiepte het stuur. Het zusje was te klein om alleen te zijn, vond hij. En die Hexe was geen gezelschap, zo kon je haar niet beschouwen. Ze was eerder een soort storm. Zonder Peter was het zusje dus praktisch alleen. Hij had tegen haar gezegd dat hij niet lang weg zou blijven. Hij had gezegd dat hij voor haar verjaardag terug zou zijn. Dat hij een cadeau voor haar mee zou nemen, zo groot, dat kon je je niet voorstellen. En het zusje had geknikt. Ze zwaaide hem vrolijk na, toen hij wegliep, totdat de moeder haar wegtrok bij het raam. Het probleem was dat die Hexe nu vast allemaal allerlei onzinverhalen zou vertellen. Rare dingen zou ze het zusje influisteren. Ze zou zeggen dat Peter niet terug wilde komen. Misschien zei ze zelfs dat Peter in de gevangenis zat. Of dat hij was weggegaan omdat het zusje zo vervelend was. Het kon allemaal, bij de Hexe. Daar wist hij zelf helaas alles van. En hoe langer hij wegbleef, hoe waarschijnlijker dat het zusje die onzinverhalen zou gaan geloven. De moeder zou de gedachten van het zusje doordrenken als gif.

Hij piekerde daarover sinds hij was aangekomen in Krof. Had de Slechte Man het in de gaten, dat hij iemand miste? Die eerste avond sloeg de Slechte Man zijn arm om Peters schouders, net iets te vlug, net iets te stevig. Hij sleurde hem mee naar de lange tafel. Hij zette hem neer naast zijn Dochter. Die Dochter hadden ze daar vast expres neergezet, om te kijken wat Peter zou doen. De Slechte Man gaf hem wijn. De Dochter schonk bij, en weer en weer. Peter leerde die avond een belangrijke regel: aan de Slechte Kant is de wijn eindeloos.

Hij was achttien jaar oud toen. Hij was al een paar keer in zijn leven dronken geweest, maar nooit zo dronken als die ene keer. Midden in de nacht had hij alle Slechte Mensen op hun wangen gekust en omhelsd en gezegd dat ze geen vijanden waren maar vrienden (iets waarover je je bek moest houden). Hij had gedanst als een malle. De Slechte Man was nergens te bekennen. De Dochter dook juist overal op in de menigte waar hij was. Ze volgde hem. En Peter met zijn dronken kop dacht dat ze hem leuk vond. Op dat moment, in die roes, leek hem dat niet meer dan logisch. Hij vond zichzelf een heel erg knappe jongen. Alle Slechte Mensen zeiden dat hij zo mooi was. Ze knepen in zijn armen en zijn schouders. Hij trok de Dochter naar zich toe en kuste haar op haar roze lippen. Ze giechelde en ze was zacht en licht. Ze kuste hem terug. En toen was er een hand op zijn schouder, die hem maande om mee te komen. Het waren de twee Grote Gasten. Ze trokken hem een zijkamertje in. Daar zat de Slechte Man in een groot schrift te krabbelen.

Hij keek op. Hij zei: ‘O lieve jongen, ga lekker zitten.’ Hij gebaarde naar de stoelen voor het bureau. ‘Nou mijn broeder,’ zei hij, ‘wat kan ik voor je betekenen?’

En Peter dacht ik ben jouw broeder niet. Ook al was hij beneveld; zijn gedachten waren luid en duidelijk als het erom ging wie wel of niet je broeder is. Maar het was natuurlijk oppassen geblazen, dus in plaats daarvan knikte hij maar.

Hij zei: ‘Ik wil ambtenaar worden, maar ik mis de diploma’s.’

De Slechte Man knikte. ‘Je bedoelt dat je ze kwijt bent, toch broeder?’

‘Ja,’ zei Peter. Maar dat was niet genoeg. De Slechte Man vouwde zijn handen en leunde voorover. Hij wachtte op meer uitleg.

‘Ja, ik ben ze kwijt,’ zei Peter. ‘Mijn huis brandde af en ik moest mijn zusje redden. Mijn universiteitspapieren zijn verkoold.’

De Grote Gasten knikten geroerd. Misschien dachten ze nu aan hun eigen zusjes, vrouwen, moeders of vriendinnen. Peter klopte zo discreet mogelijk op de houten leuning van zijn stoel om het kwaad te bezweren. Het brengt natuurlijk ongeluk om te liegen over een brand. Zijn grootste angst was dat er nu brand uit zou breken in zijn huis maar dat hij er niet zou zijn om zijn zusje te redden. Dit stuk van het verhaal vertelde hij nog steeds opgewonden. Maar Godzijdank raakte hij niet meer zo geëmotioneerd dat hij zijn omgeving vergat. Het zag er vooralsnog uit dat we levend Malmö zouden bereiken - maar ook dat moest ik even afkloppen op de pluchen leuning van mijn stoel.

Peters verhaal over zijn onderhandelingen met de Slechte Man was erg lang. Hij gaf me een gedetailleerde omschrijving van getouwtrek. En ik was blij toe, want bij de trage gedeeltes van zijn vertelling lette hij tenminste op de weg.

De onderhandelingen liepen op niets uit. De Slechte Man was onbuigzaam als een balk. De prijs bleef hetzelfde. Een paar maandsalarissen, dat kostte een diploma ongeveer. De Slechte Man vroeg hem de ene helft voorschot. De tweede helft mocht hij bewaren tot het diploma werd afgeleverd. Iedere avond verstopte Peter de tweede helft van het geld ergens anders. Hij stak het in de zoom van zijn kleding of achter de deur van een kast. Als iemand er met zijn tengels aan zou zitten dan was het allemaal voor niets geweest.

Vanaf dat moment werd Peters vertelling onsamenhangend. Hij vertelde het ene na het andere verhaal over Krof: wat ze er aten, en dronken, en welke spelletjes er werden gespeeld en door wie. Ik herkende die manier van praten. Het is de manier van eenzame mensen die eindelijk iemand hebben gevonden die luisteren wil. Zijn vertelling sprong van de ene naar de andere kant van de snelweg.

Zo was er de anekdote over de verschrikkelijke servetten. Dat was die keer dat hij ‘niet had opgepast’. Peter was net een paar weken in Krof en verveelde zich rot. Zijn diploma liet op zich wachten. Hij werd ongeduldig alsof hij mieren in zijn broek had. Straks zou hij nog de verjaardag van zijn zusje missen. Hij vroeg de Slechte Man waar het bleef, dat diploma.

‘Maar lieve jongen toch,’ zei de Slechte Man, ‘heb je haast ofzo? Er moeten nou eenmaal dingen geregeld worden.’

‘Wat voor dingen?’ vroeg Peter.

‘Nou, gewoon, zaken,’ zei de Slechte Man, en hij zette Peter aan de keukentafel. Daar gaf de Dochter hem een bord eten en ze vulde zijn glas bij met de oneindige wijn. Na een tijdje was hij dat heerlijke eten en al die wijn helemaal zat. Hij had schoon genoeg van steeds maar te moeten opletten. Dus hij sloop het huis uit als een dier, geluidloos. Via de achterkanten van de huizen ging hij naar de Goede Kant van het kabbelende kutbeekje. Hij was doodvoorzichtig zodat niemand hem zou zien.

Daar aan de Goede Kant was de bar van het Wijf met de Sieraden. Meteen toen hij binnenkwam zetten de mensen hem aan een tafel. Ze hadden zo’n houding van Wie ben je en wat moet je hier? Ze gingen om hem heen zitten, met z’n tienen of z’n twaalven. Maar dat maakte Peter niks uit want het waren allemaal mensen van de Goede Kant. Die zouden snel genoeg begrijpen dat hij een van hen was. Ze gaven hem de drankkaart. Er was geen eten. Daar deed het Wijf met de Sieraden niet aan. Iedereen at gewoon thuis zoals het hoorde. Het zou wat zijn, als huisvrouwen plotseling niet meer hoefden te koken. Wat zouden ze allemaal gaan uitspoken in de tijd die ze over hadden? Iedereen zei: ‘Kies lekker wat uit, knappe jongen.’ En dat was het moment dat Peter niet oplette. Hij had gewoon zijn mond moeten houden. Hij was tenslotte geen kind. Iedereen weet dat je je mond houdt, ook als je iets ziet dat je niet snapt. Juist dan. Maar in plaats daarvan zei hij: ‘Servetjes?! Waarom staan er servetjes op de kaart?’ Zoiets had hij nog nooit gezien. De prijs was vast een foutje. Het stond in dollars aangegeven. 1000$. Toendertijd wist hij niet precies hoeveel dat was. Maar hij snapte wel dat het veel moest zijn. De Goede Mensen lachten. ‘Knappe jongen, je weet toch wel wat servetjes zijn!’ En ze vonden het reuze grappig, echt hoor. Was hij soms een onopgevoed varken van de andere kant van de kabbelende kutbeek? Had hij nooit keurig met een servet leren eten?

‘Jawel, jawel,’ riep Peter. ‘Ik hoor eigenlijk bij jullie, vandaar.’

Iedereen zei: ‘Zo mag ik het horen!’ Ze zeiden dat ze hoopten dat die lui van de andere kant een langzame, pijnlijke dood zouden sterven. Ze knipten met hun vingers en riepen het Wijf met de Sieraden om servetten te brengen. Het Wijf met de Sieraden glunderde. Ze kwam aanlopen met een zilveren schaal in beide handen. Erop lag een stapel rode servetten, als een lap voor het oog van een stier.

‘Zo hoog!’ zei Peter. Hij gebaarde met beide handen, ongeveer een halve meter.

‘Wauw wat hoog zeg,’ zei ik. Mijn stem bibberde.

De tafel keek hem verwachtingsvol aan. Ze maakten gebaren met hun vingers. Scheuren jij, Peter. Hup, kom op, scheuren. Aarzelend pakte Peter een servetje en scheurde er een hoekje af. Hij versnipperde het langzaam. En toen begonnen de Goede Mensen ook te scheuren. Het was leuk. Peter voelde zich als een spelend kind. Toen alles was verscheurd gooiden ze de rode snippers boven hun hoofd. Ze dwarrelden zachtjes neer op de planken vloer, als regen. Peter keek naar de gezichten van de anderen. Hij bedacht zich dat hij te lang aan de Slechte Kant van het kutbeekje was geweest. En daardoor had hij nu een status van ‘ertussenin’. En eigenlijk had hij dus net zo goed niet kunnen bestaan. Hij was de jongen uit het verbrande huis dat nooit was verbrand. De jongen die op zoek was naar een diploma dat hij nooit had gehad. Zijn zusje dacht dingen over hem die hij niet was. Zijn moeder vond de ruimte die hij opvulde een verspilling. Hij zag het ook aan de gezichten van de anderen rond de tafel. Ze krulden hun neusvleugels. Ze roken de geur van de Slechte Kant aan hem. Hun gezichten hadden een uitdrukking van ‘niemand zal jou missen’. Het Wijf met de Sieraden sloop naar de achterkamer. De man aan het hoofd van de tafel zei: ‘En nu dokken jij. Servetjes zijn hier niet goedkoop.’

En zo, vertelde Peter, raakte hij de tweede helft van het geld voor zijn diploma kwijt.

En het andere verhaal dat Peter vertelde was van het half afgebouwde restaurant. Hij woonde toen al bijna twee jaar aan de Slechte Kant. Waar moest hij anders heen? Zijn zusje zag hij niet meer. Hij probeerde zo min mogelijk aan haar te denken. Was ze zijn gezicht al vergeten? Dat kon in twee jaar tijd zomaar gebeuren. Dat is erg lang in het leven van een kind. Het waren twee verjaardagen van verbroken beloftes.

Om zo min mogelijk aan zijn zusje te denken, deed hij klusjes voor iedereen aan de Slechte Kant. Hij groef een geul voor regenwater. Hij repareerde het dak van een buurman en de buurman gaf een feest. De stank van de Slechte Kant hing om hem heen als een onuitstaanbare walm. De mensen aan de Goede Kant moesten ervan kokhalzen, de weinige keren dat hij langsliep. Dat was alleen om naar de brievenbus te gaan. Die was aan de Goede Kant. Ook het politiebureau, de school, het gemeentehuis en alle belangrijke gebouwen waren aan de Goede Kant. Terwijl aan de Slechte Kant alleen varkens en eten waren. Als hij zijn brief had gepost, Lief zusje ik hoop dat het goed met je gaat enzovoort, vluchtte hij gauw weer terug over de brug naar de kant waar hij zich thuisvoelde maar niet thuishoorde. En omdat hij zo in de knoop zat, wist hij zelf niet meer wat hij wilde. Hij dacht voortdurend aan tegenovergestelde dingen. De ene dag fantaseerde hij over weggaan uit Krof, over op reis gaan. De andere dag fantaseerde hij over trouwen met de Dochter en zich voorgoed hier te vestigen.

Voor alles wat hij wilde was geld nodig. Daarom besloot hij de buurman (die van het dak repareren) te helpen om een restaurant te openen. Het zou de eerste plaats zijn die eten serveert in Krof – een gat in de markt. De Dochter hielp ook mee en ook nog een andere buurvrouw. Het ging Peter te ver om die mensen zijn vrienden te noemen. Maar, zei hij, ze gedroegen zich wel zo. Ze hadden allemaal ongeveer dezelfde leeftijd, ongeveer even grootse plannen en even weinig geld. Ze huurden een vervallen pand en knapten het op. Peter omschreef heel precies, stap voor stap, hoe je een terrazzo vloer legt.

Hij zei: ‘Het is niet moeilijk, als je maar precies bent.’

Hij zei: ‘Het is essentieel dat het lang genoeg droogt.’ Hij had een adviserende toon, alsof hij me ergens mee probeerde te helpen. Hij praatte heel enthousiast over het terrazzo, met veel uitleggende handgebaren. Het hele stuk tussen Linköping en Norköping ging over terrazzovloeren. Ik had hem gewoon moeten laten doorkletsen, want als hij over terrazzo praatte, reed hij een stuk rustiger.

Maar ik was te dom, te nieuwsgierig. Ik vroeg hem waarom hij uiteindelijk vrachtwagenchauffeur was geworden en geen terrazzovloerenlegger. ‘Je bent zo enthousiast over terrazzovloeren,” zei ik.

‘Ja, dat ben ik. Maar enthousiast zijn is slecht,’ zei Peter. ‘Enthousiaste mensen zijn net kinderen.’

Peter en zijn vrienden waren te enthousiast over hun restaurant. Dat restaurant was de tweede keer dat Peter niet oplette. Het Wijf met de Sieraden liep meerdere keren langs terwijl ze verbouwden. En Peter en de anderen deden alsof dat toeval was – alsof ze gewoon een ommetje maakten.

Het Wijf met de Sieraden serveerde geen eten. En dus, zeiden Peter en zijn vrienden, kon hun restaurant onmogelijk als concurrentie van haar bar worden gezien. Het waren twee heel verschillende dingen, maakten ze elkaar wijs.

Het Wijf met de Sieraden runde haar bar samen met de twee zoons. Ze hadden een strakke taakverdeling: zij schonk de drank en haar twee zoons dronken het op. En als de zoons lam waren, ‘s nachts of overdag, zwaaiden ze naar de politieagenten op straat. Ze riepen de politieagenten naar zich toe. Ze zeiden ‘Breng me naar huis jij.’ En de politieagenten zeiden ‘Heel graag, meneer.’ Voor de twee zoons waren politieagenten gewoon een soort gratis taxiservice. Dat was hoezeer zij het voor het zeggen hadden in Krof.

‘Het droogproces van een terrazzovloer moet je niet onderschatten,’ zei Peter. Bij hen was het namelijk fout gegaan. Net toen de vloer tot in de perfectie was gelegd, kwam het Wijf met de Sieraden eraan. Maar dit keer liep ze niet voorbij. Ze stapte de ruimte binnen. Ze was in vol ornaat; blinkende oorbellen en kettingen, lippenstift, donsjas, naaldhakken en een hoog opgepoeft kapsel. Ze had echt haar best gedaan die dag. Ze was een klein vrouwtje. Toch leek ze groter dan hen allevier bij elkaar. Haar naaldhakken tikten en verpestten stap voor stap de nog vochtige terrazzovloer. Hun harde werk verdween voor hun ogen, vertelde Peter. Maar het was hun eigen schuld. Het verdween omdat ze als kleine kinderen waren geweest. Ze hadden alleen maar gespeeld; ze hadden niets verricht.

‘Wanneer gaat de boel hier open?’ zei het Wijf met de Sieraden.

‘Volgende week.’

‘Ik zou ervan afzien,’ zei ze.

‘Nee.’

‘Jawel. Want als jullie openen zal de politie een zak harddrugs in jullie tuin vinden.’

En toen had iemand van de vriendengroep iets stoms gezegd, zoals kinderen en dronkenlappen altijd de waarheid spreken terwijl je het beste kan zwijgen. Ze waren kinderlijk en dronken van teleurstelling. En een van hen zei iets wat je nooit mag zeggen. Want wie het verkeerde zegt, daar gebeurt het verkeerde mee. Toen de woorden uit zijn mond vielen, wisten ze dat ze snel weg moesten. Peter keek me aan. ‘Verstehst du?’ Hij strooide gul vloekwoorden rond in, naar ik meen, minstens vijf verschillende talen. Daarna zei hij in het Duits: ‘We hadden niks moeten zeggen. We konden er toch niks tegen doen. Die avond kwamen er lui achter ons aan. We waren fast tod.’

Hij zei: ‘De Dochter ging de ene kant uit, en ik de andere kant.’

‘Waarom ging ze niet met je mee?’ vroeg ik.

Hij fronste zoals alleen Peter fronsen kan.

‘Jij had beter moeten luisteren,’ zei hij, ‘dan had je dat begrepen.’

Zijn zogenaamde vrienden verspreidden zich over Europa. Peter zelf vertrok naar Zweden omdat hij daar een keer iets over in een boek had gelezen – een sprookjesboek. Iets met elfjes die overdag op een vijver schaatsen en ‘s nachts door de ijskoude lucht vlogen om de arme hongerige kinderen in deze wereld snoep en brandhout te brengen. In Zweden haalde hij zijn grootrijbewijs. Hij reed vrachtwagen tussen Malmö en Stockholm en terug. Duizenden keren heen en weer, honderden romans. Want al die tijd zat hij op zijn luie kont in de vrachtwagen en las hij. ‘Alle andere vrachtwagenchauffeurs spelen computerspelletjes achter het stuur,’ vertelde hij. ‘Ze lachen me uit. Ze vinden het raar dat ik romans lees tijdens het rijden. Ze willen niet met me praten. En dus praat ik ook niet met hen.’

Ik was niet oppassend genoeg, toen hij over de boeken begon. Ik had gewoon moeten knikken. Ik had niet moeten vragen: ‘Wat lees je dan zoal?’

Het was aan het eind van de rechte weg, bij de ring van Malmö. Het werd ondertussen al donker. De lichtjes van de auto’s trokken langs ons heen. En als reactie op mijn domme vraag dook Peter in de ruimte onder het stuur. Klein en tenger als hij was, paste hij helemaal in de onderruimte. Ik zag alleen zijn benen en zijn rug. Hij had zijn voet nog steeds ferm op het gaspedaal. De vrachtwagen schoot vooruit, volledig stuurloos. Ik zat stijf in mijn stoel, bevroren van angst. Ik voelde dat een van de wielen losschoot van het wegdek.

Mijn rijinstructeur zei later dat dat helemaal niet kan bij een vrachtwagen. Maar ik zweer dat het zo voelde – alsof de wagen de polka danste. Tama-dam! Tama-dam! Tama-dam! en dat een eeuwigheid lang. Peter kon het niets schelen, natuurlijk niet. Als we te pletter zouden slaan, vond hij het waarschijnlijk wel best. Vanuit de ruimte onder het stuur toverde hij het ene na het andere boek tevoorschijn. ‘Kijk!’ riep hij. Hij noemde de boektitels terwijl hij ze achterlangs naar me doorschoof. De boeken hadden vergeelde oude kaften. Normaal zou ik daar heel voorzichtig mee zijn. Maar nu perste ik ze samen tussen mijn verkrampte vingers. Ik herkende een paar klassiekers, maar het meeste ging langs me heen. Peter ging maar door en door.

Misschien heb ik gegild - zo’n gil uit je binnenste, die je zelf niet kan horen. In ieder geval was er iets, een onderbreking. Ik weet niet precies wat. Ik herinner me nog goed dat Peter me plotseling verbijsterd aankeek. Hij krabbelde weer op zijn stoel. Om ons heen klonk nog steeds een koor van getoeter.

‘Jij bent de enige in lange tijd die naar me luistert,’ zei hij. ‘Maar ik zie dat zelfs jij bang voor mij bent. Ik dacht eerst dat je op mijn zusje leek. Maar mijn zusje zou nooit bang voor mij zijn. Dus laat maar.’

Hij streelde de kaft van een boek alsof hij wilde zeggen ‘boeken zijn beter dan mensen’.

Toen zette hij me zijn wagen uit. Ik stond alleen in de haven van Malmö. Het was koud. Uit mijn rugzakje haalde ik een wollen vest.

Zo snel als Peter me de wagen uit had gezet, zo snel schoof ik onze ontmoeting naar mijn achterhoofd. Ik was twintig jaar oud, dezelfde leeftijd die Peter had toen hij Krof verliet. Ik deed een dutje op een bankje in het wachtstation van de veerboot. De lichtjes van de Duitse kust blonken aan de overkant van het water als een welkomstsignaal. Verder was de nacht gitzwart.

\",\"editionId\":\"6007cc79-e2af-4513-984c-938b468f9736\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"8540aa2b-4ff6-4594-8e69-d16b8eb70fac\",\"slug\":\"christine-bax-de-pijl-is-verdwenen\",\"title\":\"De pijl is verdwenen\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Vanmorgen heeft iemand Rosamaria’s pijl vernield. Met een mes, een schroevendraaier of misschien zelfs een hamer is de pijl ruw uit de muur gebeiteld.\",\"htmlContent\":\"

Vanmorgen heeft iemand Rosamaria’s pijl vernield. Met een mes, een schroevendraaier of misschien zelfs een hamer is de pijl ruw uit de muur gebeiteld. Ik heb vannacht niet geslapen. F en ik hebben onze spullen gepakt. We gaan weg, op vakantie. We weten niet waarheen. Je kunt tegenwoordig niets meer plannen, hè? Als we ons appartement uitlopen zien we de brokken beton die van de muur zijn gevallen. Ze liggen verspreid over de vloer. En de pijl is weg.

Tijdens de quarantaine had ik het helemaal gehad met Rosamaria. Maar nu mis ik haar. Het enige dat nog aan haar herinnert is die pijl, die ze in de muur naast de lift had gekrast. Een lange dunne lijn, getrokken met de punt van haar voordeursleutel, en twee diagonale lijntjes aan het uiteinde. Boven de pijl had ze gekrast: TRANS. Het kruimelige wit van de letters stak helder af tegen de donkergele muur. De pijl wees naar boven, richting de smalle houten trap die naar haar voordeur leidde. Ze had hem daar in de muur gekrast voor haar klanten, omdat die steeds maar bij de mensen op onze verdieping aan bleven bellen. Ze dachten er zelf niet aan de trap te beklimmen. Ze konden vanuit de hal wel zien dat daarboven nog een ruimte was. Ze konden zelfs in het appartement kijken, want als Rosamaria alleen was liet ze haar voordeur open staan voor wat frisse lucht. En toch zag het er niet uit als een plaats waar iemand zou kunnen wonen. Het dak was laag, met slechts een paar plekken waar een volwassene rechtop kon staan. In de zomer was het een oven. In de winter was het er ijskoud. Er waren geen ramen. Het was een opslagruimte geweest, totdat een Machtige Man besloot dat hij het kon verhuren.

Ons appartement is hoog in de lucht. Vanuit ons raam zien we wolken, en als de wolken weg zijn zien we de randen van de stad. De laatste flats, grijs beton, voordat het stadslandschap verandert in platteland. De flats zien eruit als een moderne stadsmuur, zo stevig als ze daar staan tussen het boerenland en de eindeloze buitenwijken in. Zo’n dertig jaar geleden was er hier niets anders dan gras en koeien en vervuilde grond die zogenaamd niet geschikt was om op te bouwen. Nu zijn er betonblokken. We zijn in Noord-Milaan. ’s Avonds gaat de zon onder achter die moderne stadsmuur, felroze. Tijdens de quarantaine staarde ik elke dag naar de zonsondergang, totdat de zon was verdwenen achter de bergen en het roze verkleurde tot diepblauw. De contouren van de Alpen waren in die tijd duidelijk zichtbaar, omdat de lucht niet meer vervuild was.

‘Schat, gaat het wel?’ vroeg F op zo’n avond.

‘Ja hoor.’

‘Met de muziek bedoel ik.’

Door ons plafond beefden de stampende hoeven van Napoleons cavalerie. Een leger van boze olifanten tijdens een demonstratie, opkomend voor betere olifantenrechten. De heruitvinding van de trommel. De hartslag van God. DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN. Ik probeer me een moment te herinneren dat het geluid er niet was. Tussen zes en elf uur ’s ochtends. Want dan sliep Rosamaria. We wisten precies op welk moment ze wakker werd. DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN. De glazen in onze kast trilden op het ritme van de beat.

‘Ik vind het wel genoeg geweest zo,’ zei ik.

‘Precies wat ik dacht,’ zei F.

Rosamaria was haar appartement aan het schoonmaken in roze, zijdeachtig ondergoed. Ze had een bezem in haar ene hand en in de andere een stapel schone, gevouwen handdoeken. Haar haren waren dik, golvend en zwart, en kwamen tot aan haar middel. Haar wangen waren bezaaid met sproeten en lichtroze van kleur, wat misschien ook de reden was dat ze altijd roze droeg. Het paste bij haar; het gaf haar huid een gloed.

‘Hé,’ zei ik vanachter mijn mondkapje. Ik bleef halverwege de trap staan. Het was maart, de eerste maand van de quarantaine. Iedereen behandelde elkaar met wantrouwen. Een hoestende man bij de supermarkt werd uit de rij gehaald. Op straathoeken hingen manden. Ze waren bevestigd aan de toegangspoort van een huis, of aan het metalen raamwerk van een souterrain. doneer hier voedsel voor de armen, stond er op de manden geschreven. De meeste manden bleven leeg, sommige werden gebruikt als vuilnisbakken. In deze buitenwijk had de gemeente nooit veel moeite gedaan om gewone vuilnisbakken te plaatsen, dus daar werden de manden nu voor gebruikt. Wanneer ik op straat liep hoorde ik non-stop sirenes. Ze waren er ’s middags, ’s nachts en zelfs als ik ’s ochtends vroeg een wandelingetje maakte. De enige die ik om zes uur ’s ochtends tegenkwam was mevrouw Casini, die niet alleen zichzelf maar ook haar hond een mondkapje om had gedaan. Op een van die keren had ze aan de riem lopen trekken, want de hond had niet verder gewild. ‘Bij het park stopt hij altijd,’ hijgde ze. ‘Hoe kan ik hem uitleggen dat het park nu dicht is?’ Eenmaal weer thuis werd het geluid van sirenes overstemd door het gestamp van de cavalerie. DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN.

‘Hee buuf,’ zei ik, ‘hoe gaat het?’

‘Ik word echt gek,’ zei Rosamaria.

‘Ja, ik ook.’

DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN. Haar appartement was netjes. In het midden stond een grote rode boxspring die bijna alle ruimte in beslag nam. Alles was van hout, het plafond, de vloer, het meubilair. Het was witgeverfd. Sommige delen waren dikker geverfd dan andere, alsof ze alles had geschilderd met alleen een kleine kwast, geen roller. Naast het bed stond haar stereo-installatie. Hoewel ik geen expert ben zou ik zeggen dat haar installatie er professioneel uitzag. Het type met een diep, hoogwaardig geluid dat ver reikt. DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN.

‘Thuiswerken is voor mij niet makkelijk zo,’ zei ik. ‘Ik kan me niet concentreren.’

‘O, ik werk altijd thuis,’ lachte ze.

‘O ja, klopt,’ zei ik. Dat was ik even vergeten: prostitutie wordt Italië alleen getolereerd als het wordt gedaan vanuit een ‘huiselijke omgeving’. Rosamaria legde de stapel handdoeken op het bed. DUN-da-DUN-da-DUN-da-DUN. De protestmars voor olifanten was in haar appartement even luid als in het onze.

‘Ik kan me niet concentreren vanwege de muziek. We zijn een echokamer daarbeneden. Waarom zo luid?’

‘Zodat ik de sirenes niet hoor,’ zei ze. ‘Word ik zo zenuwachtig van.’

‘Luister, wat als je nou gewoon de bas lager zet. De bas is het probleem.’

‘Dat zal ik doen.’

Ze liep naar de stereo en zette de bas lager. dun-da-dun-da-dun-da-dun. Napoleon was klaar met het plunderen van Noord-Italië en zijn cavalerie was op weg naar Wenen, de paardenhoeven weergalmden zachtjes door de Alpen. De olifanten waren midden op straat in slaap gevallen, de protestborden nog vastgeklemd in hun slurf. Ze snurkten alleen nog een beetje. Gods hartslag was eindelijk gestopt. Iets loste op in de lucht, als een splinter in je voet die eruit wordt getrokken.

‘Dank je,’ zei ik.

‘Is goed hoor, meid.’

Vijf uur lang was ons probleem opgelost.

‘Rosamaria,’ riep ik de volgende ochtend. ‘Doe open.’

Twee slaperige donkere ogen gluurden langs de rand van de deur.

‘Zeg, weet je wel hoe laat het is?’ zei ze.

‘Weet jij wel hoe laat ik vannacht pas kon slapen?!’

Slaapgebrek verandert je perceptie. Het laat de dagen aanvoelen als dromen. Als ik terugdenk aan die tijd, herinner ik het me zoals ik me mijn dromen herinner. Het enige vaste punt, elke dag, was het kijken naar de zonsondergang en het luisteren naar het aantal dagelijkse doden dat iedere avond om half zeven bekend werd gemaakt. Binnenkort zouden we de duizend doden per dag bereiken, zeiden ze op de radio. Mijn herinneringen aan maart en april zijn mistig.

‘Wacht,’ zei Rosamaria, ‘je bedoelt dat ik de muziek ook ’s nachts uit moet zetten?!’

‘NATUURLIJK WIL IK DAT JE DE MUZIEK ‘S NACHTS UITZET!’

‘Weet je dat zeker?’

‘NATUURLIJK WEET IK DAT ZEKER!’

‘Ssshhhh,’ zei ze. ‘Niet zo schreeuwen.’

Die nacht waren de olifanten en de cavalerie van Napoleon aan het neuken. Ik haalde mijn nutteloze oordoppen uit mijn oren en keek omhoog in het donker.

‘Je hebt geslapen,’ fluisterde F.

‘Jij niet dan?’

‘De afgelopen uren niet.’

Hij sloeg zijn armen om me heen. Het donker leek te pulseren. Het geschreeuw boven ons was zo hard dat ik het haast kon zien. Lange strengen witgloeiend, hoog geluid.

‘Zijn ze nou aan het neuken of aan het vechten?’

‘Het lijkt erop dat iemand iemand wurgt’, zei F.

Het geschreeuw veranderde in cowboyachtig gehinnik. ‘Yayy! Yayy! Yayy! Yayy!’ En toen weer terug in schreeuwen. Er viel een zwaar voorwerp. Het klonk als een meubelstuk. Glas brak. In plaats van schapen te tellen, probeerde ik de stemmen van de verschillende mensen boven te tellen. Ik telde er zes. Ik moet verkeerd geteld hebben, dacht ik. Zes mensen passen toch onmogelijk in die ruimte.

De volgende ochtend was Rosamaria de vloer aan het schoonmaken. Gods hartslag bonkte zachtjes op de achtergrond, altijd aanwezig. dun-da-dun-da-dun-da-dun-da-dun.

‘Ja hee, nou niet meer zeuren. Ik moet toch blijven werken,’ zei ze, ‘anders heb ik niets. Heb je enig idee hoeveel huur ik hier betaal?’

Ze noemde een astronomisch bedrag. Het equivalent van twee gemeubileerde appartementen in het centrum. Veel te duur voor een vochtige opslagruimte op zolder. De Machtige Man wist wel aan wie hij zijn ‘appartement’ verhuurde. Alleen iemand die geen keus had zou die prijs betalen; iemand zonder toegang tot normale huisvesting.

‘Ik heb geen contract, helemaal niets. Dus je mag kiezen. Het ene geluid of het andere.’

Stampende olifanten of neukende olifanten.

‘Ik zal erover nadenken,’ zei ik. Ik kreeg de woorden ‘oké, zet dan de muziek maar weer aan’ nog niet over mijn lippen. Terwijl ik de trap afliep voelde ik het slaapgebrek. Het was alsof ik op wolken liep. De traptreden waren eindeloos en leidden me helemaal tot in de kelder, waar de vuilnisbakken en de schakelpanelen zijn. Ik zat daar en het was stil.

Het geschreeuw ging door tot en met mei. F en ik vroegen ons af of we de Machtige Man zouden bellen. Maar de beheerder van het appartement had ons gewaarschuwd hem niet boos te maken. ‘Waarom denk je dat we hem de Machtige Man noemen, en niet bij zijn naam?’ zei hij.

Half mei pakte Rosamaria haar spullen en droeg ze de trap af. Ze werd teruggestuurd naar Brazilië.

‘Ik moet wel,’ antwoordde ze. ‘De Machtige Man wilde me weg hebben.’

‘Waarom?’

‘Weet ik veel. Misschien heeft hij iemand gevonden die meer betaalt.’

Ze zei dat ze niet wist wat ze moest doen. Het was tegenwoordig zo moeilijk om dingen te plannen. We knikten. Dat wisten we. We hadden geprobeerd onze vakantie te plannen en onze plannen al twee keer geannuleerd. Uiteindelijk besloten we om ‘in de nabije toekomst ergens heen te gaan, waarschijnlijk richting het zuiden’.

Tot eind mei waren we gezegend met stilte. In juni kwamen de nieuwe buren. Ze waren met z’n zessen. Vier volwassenen, twee kleine kinderen, samengepakt in de berging. En net als Rosamaria luisterden ze graag naar muziek. Een helikopter landde op de bovenste verdieping. De propellers ratelden in de harde wind. Een stuk of tien zware-metaalarbeiders kwamen naar buiten, die treinrails op de houten vloer begonnen te hameren. De muziek van de nieuwe buren was industriëler dan die van Rosamaria. Toen het spoor klaar was begonnen er treinen volgeladen met zware goederen overheen te rijden, hun wagons zeiden TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN-ta-DAN-ta-TAN! Dat was vier uur ’s ochtends. De smalle treden van de houten trap stonden nu volgepakt met fietsen, koffers en schoenen. In het appartement zelf was nergens plaats voor. Ik begreep niet hoe ze zich op hun gemak konden voelen met zoveel harde muziek in zo’n kleine ruimte. Maar ik had nog nooit in zo’n kleine ruimte gewoond, dus waarschijnlijk was er iets wat ik niet wist. Misschien schakelt luide muziek het idee van voortdurend ruimtegebrek juist uit; geeft het de bewoners de illusie dat er meer is dan alleen zijzelf, samengepakt in een klein hok. Of misschien had het met keuzevrijheid te maken. In zo’n kleine kamer, aangewezen op elkaar, zonder geld en zonder de mogelijkheid om naar buiten te gaan, is ‘welk liedje zetten we op’ een van de weinige keuzes die je hebt. Ik had natuurlijk kunnen vragen hoe het precies zat, aan Rosamaria, of aan de nieuwe bewoners. Maar in mijn slapeloosheid dacht ik er niet aan. Of misschien wilde ik het niet eens weten, voor het geval het antwoord zo logisch zou zijn dat er niets tegenin te brengen viel.

We klopten op de deur, een, twee, drie keer. Het was niet gemakkelijk om het treinconcert van de metaalbewerkers te overstemmen.

‘WAT!’ zei een vrouw. Ze sprak in hoofdletters.

Ze werd gevolgd door een man.

‘Wie heeft je gezegd dat het hier een hoerenhuis was, wie van jullie was het?!’ schreeuwde de man.

‘Wij zijn de onderburen.’

‘Sturen jullie al die mensen hierheen? Elke avond vragen mensen of we een hoerenhuis zijn. JULLIE hebt ze hierheen gestuurd, nietwaar?!’

‘We willen alleen dat het geluid stopt.’

‘En alleen omdat jullie boos zijn om het lawaai, sturen JULLIE de mensen naar boven en vertellen hen dat hier een hoerenhuis is en zo.’

De handen van de man trilden. Hij deed een stap naar voren. Zijn vingertoppen raakten F’s borst.

‘Heb JIJ mijn zus een hoer genoemd?!’

‘Waar heb je het over?’ zei F.

‘OVER AL DIE MENSEN DIE HIER AANBELLEN!’

‘Dat komt door de pijl. Kom naar beneden. Dan kan je de pijl zien. Het is de pijl die mensen naar boven leidt, niet wij.’

‘JE HEBT DE MENSEN NAAR BOVEN GESTUURD,’ zei de man. ‘JIJ HEBT DE PIJL GETEKEND!’ Zijn trillende handen gingen naar F’s schouders. Hij was op zoek naar de aanraking van F, een reden om te vechten. Hij hijgde en hij zweette. Zinloos om te praten, gebaarde F naar me. Kom op. Het is laat. We liepen naar beneden en gingen onderaan de trap zitten. De wereld zonder slaap voelt als een droom. De traptreden waren van steen, maar ze voelden zacht aan en bewogen als een luchtbed op de oceaan. En net als in een droom, verscheen er plotseling iets voor mijn geestesoog, even helder – of juist even vaag, het is maar hoe je het bekijkt – als de rest van de wereld. Het schakelbord in de kelder. De elektriciteitsaansluitingen op dat schakelbord, één voor elk appartement. Zouden de nieuwe buren van het schakelbord weten? Misschien, hopelijk niet. We gingen naar beneden. We klikten hun schakelaar op UIT. We gingen naar boven. Er was geen muziek meer, maar ook geen zalige stilte.

‘IK ZEI TOCH DAT JE DE ELECTRICITEITSREKENING MOEST BETALEN, TESTA DI CAZZO!’

‘DIE HEB IK OOK BETAALD!’

‘O JA, O JA JOH HEB JE DIE BETAALD? EN WAAROM ZITTEN WE DAN IN HET DONKER, SCEMO CRETINO?!’

Helemaal donker was het niet. Een eerste streepje licht scheen door de ramen – het groene ochtendlicht van de zomer.

‘Waarom pakken we niet gewoon onze spullen in en gaan we op vakantie?’ zei F.

‘Ja,’ zei ik.

Nog geen half uur later liepen we met onze weekendtassen naar de lift. Overal op de vloer lagen brokken beton, met kracht van de muur geslagen. En ik dacht aan Rosamaria. Aan waar ze zou zijn en wat ze zou doen.

\",\"editionId\":\"bf2a2311-2153-43ca-9536-08034332eac9\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"d3c6e202-acc4-4e15-9e2c-d402c6814b71\",\"slug\":\"christine-bax-gemene-dames\",\"title\":\"Gemene Dames\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"De bomen op de heuvel verliezen hun bladeren. Gemene Dame 1 veegt ze bij elkaar met een bezem die is gemaakt van een dikke, kromme stok en een stel bij elkaar gebonden twijgen aan het uiteinde. Het is vroeg.\",\"htmlContent\":\"

De bomen op de heuvel verliezen hun bladeren. Gemene Dame 1 veegt ze bij elkaar met een bezem die is gemaakt van een dikke, kromme stok en een stel bij elkaar gebonden twijgen aan het uiteinde. Het is vroeg. Er hangt nog mist boven het wegdek. Deze weg leidt naar Chieri en Pino – dorpen boven aan de heuvel. Gemene Dame 1 en ik wonen halverwege. Als de mist wegtrekt zien we besneeuwde bergtoppen en de stad verderop.

Er staan een paar huizen aan weerszijden van de weg. Het aantal halverwege-bewoners ligt tussen de 20 en de 25. Het aantal ezels is 7. Het aantal kippen is sinds een paar dagen 12 (daarvoor 14). Het aantal winkels is 1. Nadat ze de weg heeft schoongeveegd, loopt Gemene Dame 1 terug haar winkel in, waar Gemene Dame 2 de groenten en het fruit uitstalt: een kaarsrechte rij kaki’s, een kaarsrechte rij sinaasappels, een kaarsrechte rij appels, geflankeerd door artisjokken. Gemene Dame 2 heeft een sterk gevoel voor symmetrie.

Eerst dacht ik dat de Gemene Dames zussen waren. De traagheid waarmee ze bewegen en de manier waarop ze praten – expressief, met grote gebaren – lijken op elkaar. Maar hun uiterlijk is totaal verschillend. De handen van Gemene Dame 1 lijken op de twijgen van haar bezemsteel, haar rug lijkt op de stok. Ze beweegt haar hoofd, verzonken tussen haar bottige schouders, zoals veel oudere mensen met een gehoorprobleem doen: voorzichtig, enigszins wantrouwig, zelfs als er niemand in de buurt is. Wie weet wie er plotseling achter je staat. Haar rimpels vormen een fijn spinnenweb over haar gezicht. Haar haar is wit en rommelig. Het ligt lukraak op haar hoofd, als een vogeltje dat ieder moment weg kan vliegen.

Mijn moeder zei altijd dat rimpels de richting volgen van de gezichtsuitdrukking die een persoon het meest heeft gehad tijdens zijn leven. Een vriendelijk persoon krijgt lachrimpels in de ooghoeken, een piekeraar bittere lijnen rond de mond. Er is de eeuwige frons, en de ‘Attentie!’-rimpels – drie lijnen in het voorhoofd – die het meest voorkomen bij leraren en politici, die hun wenkbrauwen voortdurend optrekken wanneer ze een groep toespreken. Als deze rimpeltheorie waarheid is, dan heeft Gemene Dame 1 een droevig leven gehad. Het spinnenweb op haar gezicht is naar binnen gericht, alsof het wil zeggen: Kan iemand mij hier alstublieft weghalen? Naar een betere plek. Als zoiets überhaupt mogelijk is. Haar lippen vormen een treurige boog, als een maan die ondersteboven hangt. Haar ogen zijn geel en waterig. Haar tanden bewegen als ze praat.

Gemene Dame 2 lijkt langer dan Gemene Dame 1. Niet omdat ze daadwerkelijk langer is, maar omdat ze kaarsrecht staat, haar handen op haar heupen of samengevouwen over haar borst. Haar haar is keurig gekamd, gekruld en geföhnd. Het is grijs met een blauwachtige glans. Ze draagt oorbellen in dezelfde kleur als haar zelfgebreide truien – doorgaans pasteltinten. Ze draagt gebloemde schorten. De schorten zijn zorgvuldig gestreken: een vouw loopt over het midden, en langs de zijkanten. Haar rimpels zijn stevige lijnen die zeggen: Als er problemen zijn, dan los ik het wel op, want anders doet niemand het.

Zes weken geleden verhuisde ik naar halverwege-de-heuvel. De eigenaar van het huis, mevrouw Greco, gaf me een rondleiding, voordat ze terug zou keren naar Toscane: ‘Dit is de wasmachine. Weet je hoe je die moet gebruiken?’ ‘Dit is de vaatwasser. Weet je hoe je die moet gebruiken?’ ‘Dit is de stofzuiger. Weet je hoe je die moet gebruiken?’ ‘Heb je weleens eerder een gasfornuis gebruikt?’ ‘Dit is een waterkoker. Dit is de aan-knop van de waterkoker. Als je de stekker niet in het stopcontact steekt, doet hij het niet.’ ‘Dit is de kamer van je huisgenoot. Hij is vandaag aan het werk. Het is een hele leuke jongen en hij is vrijgezel. Als je iets niet begrijpt, dan kun je het gewoon aan hem vragen en hij doet alles voor je.’ ‘Nu ga ik lunch voor je maken.’ ‘Je moet meer eten. Je bent te mager.’

En ze vertelde me ook: ‘Als je eten wilt kopen, ga dan naar de vallei. Er is een markt op zaterdag. De markt is goedkoop.’

‘Maar er is hier ook een winkel, zag ik.’

‘Ja, maar die winkel is niet goedkoop. En daarnaast zijn de dames die de eigenaar zijn nogal ... hoe zal ik het zeggen ... gemeen.’

‘O. Oké.’

‘Het zijn natuurlijk heel erg lieve dames, maar ze zijn ook gemeen.’

Heb ik het Italiaans goed begrepen? Hoe kan iemand lief – carina - en gemeen – cattiva – tegelijkertijd zijn?

Mevrouw Greco maakte pasta, en toen ik mijn bord leeg had gaf ze me een tweede portie, en daarna nog een derde. In de pasta zaten tomaten uit de tuin, basilicum uit de tuin, courgettes en aubergines uit de tuin. Ook de buren hebben een tuin met alle groenten uit deze regio, en een geit, kippen die eieren leggen met dikke, donkergele dooiers, een citroenboom en een kakiboom. De buren aan de overkant van de straat hebben ook een tuin met groenten, en ezels, een appelboom en een perenboom. De halverwege-bewoners gaan vaak het bos in en komen dan terug met manden vol hazelnoten, walnoten, kastanjes en paddenstoelen. Iets hoger op de heuvel is een boer die zijn melk, boter en kaas ruilt voor groenten. Zo nu en dan wordt er een kip geslacht.

Maar wat gebeurt er met de groente-en-fruit-installatie van de twee Gemene Dames? Iedere ochtend bouwt Gemene Dame 2 een nieuwe installatie (iedere ochtend een nieuw wonder van symmetrie). De groenten en fruit in de winkel zien er altijd vers uit. Soms breiden ze de installatie uit met decoraties van papier-maché. De decoraties veranderen naar gelang het seizoen en de bijbehorende feestdagen. Begin november was er een figuur die me in de eerste instantie deed denken aan een opgeblazen duif, maar toen ik beter keek realiseerde ik me dat het bijna Sint-Maarten was – en dat wat ik voor droevig hangende vleugels had aangezien in feite een bedelaar en een mantel waren. Met reumatische handen is het natuurlijk lastig om die voorstelling accuraat weer te geven.

De Gemene Dames zijn de enige bewoners van de Halverwege Heuvel zonder eigen groentetuin. Hun groenten en fruit worden iedere morgen aangeleverd in een klein wit busje. Het busje stopt pal voor de winkel. De bestuurder toetert. Ik heb Gemene Dame 1 naar buiten zien komen zodra het arriveert. De bestuurder helpt haar niet. Hij zet de kisten op de stoep en rijdt weg, en Gemene Dame 1 draagt ze helemaal alleen naar binnen. Het lijkt alsof de stok van haar ruggengraat ieder ogenblik kan knakken.

Als de zon te fel schijnt beschermen de Gemene Dames hun groenten-en-fruit-installatie met dun wit papier. Het witte papier is in een symmetrisch patroon geknipt. Gezien hun taakverdeling ga ik ervan uit dat Gemene Dame 2 hiervoor verantwoordelijk is. Het patroon is iedere keer anders, als sneeuwkristallen.

Behalve de twee Gemene Dames heb ik nog nooit iemand in de winkel gezien. Ik vraag het aan de buurman, die me iedere ochtend verse eieren geeft:

‘Koopt u uw pasta in de halverwege-winkel?’

‘Nee.’

‘Of uw rijst?’

‘Nee.’

Normaal praat de Eier-Buurman veel. Nu draait hij zich om en loopt vlug naar binnen.

Ik vraag de Ezel-Buurman: ‘Denkt u dat de halverwege-winkel ook op zondagen geopend is?’

‘Welke winkel?’

‘Die met de twee dames.’

‘Wat kan mij dat schelen...’

Hij bestudeert de lucht.

‘Er komt misschien wel regen aan.’

Mijn leuke huisgenoot, aan wie ik alles mag vragen, heeft de hele dag tekenfilms gekeken, en gisteren ook. ’s Avonds gaat hij zuchtend naar zijn werk in een bar in de stad in de vallei. Hij is pas sinds kort vrijgezel. Ik breng hem koffie, zwart, er is geen melk meer. We kijken samen naar een tekenfilm, naast elkaar op de bank. Van opzij kijk ik hem aan.

‘Wat is er toch aan de hand met die twee dames?’ vraag ik.

‘Welke dames?’

‘Van de winkel.’

‘Welke winkel?’

‘De halverwege-winkel!’

Hij is afgeleid. Hij kijkt op zijn telefoon. Het is bijna tijd voor hem om te gaan.

‘Zal ik melk meenemen?’ vraagt hij, zijn motorhelm onder zijn arm.

‘Nee hoor, dat doe ik wel.’

‘Okee. Tot morgen dan.’

Wanneer ik de deur open, rinkelt er een bel. Gemene Dame 1 gaat rustig door met het afstoffen van de planken, alsof ze de bel niet heeft gehoord. Gemene Dame 2 observeert me van boven tot onder en terug, niet geheel onvriendelijk. Ze loopt naar Gemene Dame 1 en zegt iets wat ik niet begrijp – niet zomaar Piëmontees, maar Piemontone. Gemene Dame 1 begrijpt het ook niet. Gemene Dame 2 herhaalt het. Gemene Dame 1 begrijpt het nog steeds niet. Gemene Dame 2 herhaalt. Gemene Dame 1 begrijpt het niet. Uiteindelijk pakt Gemene Dame 2 haar simpelweg bij de schouder, draait haar om en wijst. Kijk daar. Een klant.

Achter de symmetrische installatie staan dozen met polenta, rijst, pudding, zeep, blikken groenten, blikken tonijn, gedroogde pasta, zakken gedroogd fruit en snoep, koffie, thee, crackers en koekjes. De afbeelding van een vanillepudding op een van de dozen was waarschijnlijk ooit geel, maar is door de langdurige blootstelling aan zonlicht verbleekt tot lichtblauw. Dat geldt voor de meeste verpakkingen in de winkel, en het brengt me tot de conclusie dat er waarschijnlijk al jaren niets is verkocht.

‘Ik wil graag een pak melk, alstublieft,’ zeg ik.

‘Wat?’

‘Een pak melk.’

‘Wat?’

Ik maak een serie handgebaren die zouden moeten betekenen: koe + glas + drinken.

‘Ooo .... melk!’ roepen de Gemene Dames uit.

‘Ja!’

‘Melk. Melk. Je vroeg om melk?’

‘Ze vroeg om melk.’

‘Ja.’

‘Maar we verkopen geen melk.’

‘O.’

Ze zien er teleurgesteld uit.

‘Dat is geen probleem,’ zeg ik.

‘Wat?’

‘Ze zegt dat het geen probleem is.’

‘Ja, maar we verkopen toch ook andere dingen! We hebben tomaten...’

‘Ze wil helemaal geen tomaten. Ze wil melk.’

‘Ja, maar we verkopen geen melk!’

Ik kijk om me heen.

‘Ik wil wel wat andere dingen,’ zeg ik.

Het is lang geleden dat ik vanillepudding heb gegeten.\\t

De Gemene Dames hebben een doel: mij zoveel mogelijk dingen verkopen. Ze horen elkaar niet zo goed (of ze doen alsof) en wanneer ik het eindelijk voor elkaar gekregen om ‘nee’ te zeggen tegen een aanbieding van Gemene Dame 1, doet Gemene Dame 2 precies dezelfde aanbieding. Ik eindig met twee volgepropte tassen met dingen die ik niet echt nodig heb. Het is ze haast gelukt om me ook het winkelpand te verkopen, hun ziel, en hun kleinkinderen. Gemene Dame 1 heeft vier kleinkinderen. Twee van hen wonen in Denemarken. Haar zoon is verliefd geworden op een Deense vrouw, Bòja Fàuss*.

‘Het is een heel leuk meisje, net zoals jij,’ zegt Gemene Dame 1. ‘Maar Denemarken is veel te ver weg, dus ik zie ze maar een keer per jaar, want ik kan me die reis niet veroorloven en mijn zoon weigert eraan mee te betalen. En de kleinkinderen spreken niet eens Italiaans!’

Ze ziet er zo verdrietig uit, alsof ze ieder ogenblik in elkaar kan storten. Ik probeer haar iets op te vrolijken: ‘Misschien wil ik ook wel een paar tomaten...’ Nu past er echt niets meer in mijn tas.

Gemene Dame 2 vraagt: ‘Mist jouw moeder je?’

‘Verschrikkelijk.’

Ze wijst op mijn sjaal.

‘Heeft je moeder die gebreid?’

‘Nee. Mijn moeder breit niet. Vroeger wel, maar nu niet meer.’

‘O. Ik brei wel. Heel veel zelfs’

‘Mijn zus breit,’ zeg ik. ‘Ze breit sokken.’

‘Sokken zijn moeilijk.’

‘O ja. Heel moeilijk.’

‘Geeft ze ze cadeau aan andere mensen? Aan je ouders bijvoorbeeld, voor kerst?’

‘Ja.’

Ik bedoel, het had gekund. Ik vertel ze over een groep oudere dames in mijn dorp in Nederland, die samen truien breien en van de opbrengst van de truien gaan ze met z’n allen op vakantie. Gemene Dame 2 luistert aandachtig, haar armen over haar borst gevouwen.

‘Goed idee,’ zegt ze.

‘Ja.’

‘Jij moet dat voor ons regelen.’

‘Eh...’

‘Wil je een snoepje?’

Ze geeft me een citroensnoepje dat sinds de jaren vijftig in deze winkel heeft gelegen. De smaak doet me denken aan eau de cologne.\\t

Een paar dagen later kom ik de Gemene Dames weer tegen. Gemene Dame 1 veegt de bladeren op het wegdek bijeen. Zodra ik langsloop, komt Gemene Dame 2 naar buiten. Ze staat in de deuropening, rechtop, en bestudeert me van top tot teen en weer terug.

‘We hebben pakken melk voor je besteld,’ zegt ze. ‘Dus morgen kom je langs om die te kopen.’

Gemene Dame 1 knikt instemmend, haar hoofd wiegend op haar dunne nek.

‘O,’ zeg ik.

‘Ja. En vergeet ook niet om een breigroepje voor ons te organiseren.’

‘O.’

Gemene Dame 1 houdt haar bezem voor een moment stil.

‘Vergeet dat alsjeblieft niet,’ zegt ze, alsof ze een hartaanval zal krijgen als dat breigroepje er niet komt.

Ik stap in de bus. Ze zwaaien naar me. Van nu af aan moet ik een tactiek verzinnen om ongezien de winkel te passeren.

* Piëmontese vloek. Het betekent valse beul. Bòja betekent beul. Fàuss betekent vals. Wordt gebruikt om blasfemie te vermijden. Het is beter om een beul te vervloeken, dan God of de autoriteiten. Niemand houdt van een beul, dus met bòja fàuss beledig je ook niemand.

\",\"editionId\":\"3a508c70-79b2-47e9-b589-e5ef81614131\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"07f3b05f-2bfa-478b-a552-481190f1ab3e\",\"slug\":\"christine-bax-rozengeur-en-maneschijn\",\"title\":\"Rozengeur en Maneschijn\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Weet je, bij bufferzone moest ik denken aan een persoon. Een zakenman. Dit is de beste zakenman ter wereld.\",\"htmlContent\":\"

Hoi, ik ben Christine. En ik heb dringend geld nodig. Dat zeg niet ik, hè, dat zeggen mijn Insta algoritme, YouTube algoritme, TikTok algoritme. Sinds de pandemie, heb ik volgens hen dringend geld nodig. Twee jaar geleden vonden ze nog dat ik dringend rimpelcrème nodig had, en babyluiers, ik heb niet eens een baby, maar goed, nu bombarderen ze me met reclames over ‘profit investment’ en filmpjes van SmartHacks, een jongen van een jaar of negentien, nog jeugdpuistjes op zn gezicht. In elk filmpje staat hij voor een andere sportauto me te vertellen hoe ik ‘5 k a day’ kan verdienen.

Weet je, bij bufferzone moest ik denken aan een persoon. Een zakenman. En dan niet mister SmartyHacks, nee, dit is de beste zakenman ter wereld. Deze persoon glipt zo handig overal tussendoor, alle regels en wetten, dat ja, ik denk dat je hem ‘bufferzone’ kan noemen. Hij noemt zichzelf Rozengeur en Maneschijn. Ik weet niet hoe hij echt heet.

Maar ik ontmoette hem twee jaar geleden op grootste markt van Europa. Stel je voor: je staat midden op die markt. Op het kruispunt. Je wordt niet aangereden. Wonder boven wonder, want dit is Turijn, stad van de auto’s, de Fiat. En hier hebben de auto’s maar één missie: alle fietsers en voetgangers platrijden.

Mijn vriendin Maria reed een keer een fietser aan. We zagen de fietser niet, ze lag voor onze bumper. We zagen alleen nog het fietswiel draaien. Ik rende de auto uit, paniekerig. Ooit had ik mond op mond beademing geleerd, maar wist ik nog wel hoe dat moest? Was ze zwaargewond, was ze dood? En iedereen begon te toeteren, vloeken, te schreeuwen, hoe durf je te stoppen, het is maar een fietser, ze beweegt toch nog? Soort van? doorrijden jij! Dat is het verkeer in Turijn. De fietser was in orde, trouwens. Alleen heel verbaasd dat ik uitstapte. Ze zei iets van ‘Kom op zeg.’

Maar jij bent onschendbaar. Je staat ‘boven de wetten van de markt’. Zo kan je alles overzien.

Dat kruispunt deelt de markt op in vier stukken:

Linksboven – hypermoderne foodhall. Hippe Turinezen eten er maritozzi met bladgoud, gemasseerd rund, omelet van twintig euro, dat soort onzin.

Rechtsboven - De biomarkt. Alles lokaal. Heel goed voor je ecologische voetafdruk. En je geweten. En er is de knappe eierman. Hij verkoopt eieren en popcornmais. Ik heb weleens gevraagd van, ‘Goh, eieren en mais, waarom die combinatie?’ Niet dat ik daar echt geïnteresseerd in was. Maar de eierman was ook niet geïnteresseerd in mij. Er stonden genoeg vrouwen rondom zijn kraam.

Goed, je staat nog steeds op het kruispunt.

Draai je nou eens om naar rechtsonder. Als je slim bent doe je daar je boodschappen. Drie kilo sinaasappels voor een euro, kilo tomaten voor vijftig cent. Je hoort er Arabisch, Piemontees, je hebt er de Chinese gemeenschap, die vrouwen doen ’s avonds tai chi onder de marktluifel, de Ethiopische gemeenschap, de Nigeriaanse. Op de grond zitten vrouwen dingen te verkopen. Niet alle kinderen hebben er schoenen. Ik las laatst dat sinds de Coronapandemie de ongelijkheid in Europa met 12% is toegenomen. 12%. Vond ik nogal abstract. Maar hier op de grootste markt van Europa heb je het recht voor je neus. Linksboven truffelhapjes die meer kosten dan een paar schoenen voor een kind rechtsonder.

En dan de laatste hoek. Linksonder. Daar komt alles samen. Je eet er gefrituurde vis, tajine, bagna cauda, overal drink je Piedmontese wijn. Daar is Baptiste. De grootste Juventusfan ooit. Die geeft iedereen belegde stokbroodjes. Behalve als je tegen Juventus bent, dan krijg je alleen popcorn. En daar zitten de studenten, hippe muzikanten, kunstenaars. En daar lopen ook de rozenverkopers.

Mannen uit Bangladesh, zonder verblijfsvergunning, met een polaroidcamera om hun nek en een bos rozen in hun hand. Ze gaan van tafel naar tafel. Iedereen vindt hen vervelend. Maar... dit is wel het stuk van de markt met van die coole artistieke types die binnenkort de hele buurt gaan gentrificeren. Iedereen praat heel veel over social justice equality & inclusion, en dan komt er zo’n rozenverkoper aan je tafel. En het is echt niet cool om te laten zien dat je de rozenverkopers vervelend vindt. Dus je hoort voortdurend, nee, o, heel aardig aangeboden, bedankt, maar ik heb nu geen roos nodig, nou dág! De rozenverkoper blijft staan. Hij kijkt naar de glazen op tafel, naar het bakje truffelpaté, de speltcrackers. Dan kan je toch wel één roos kopen? En hij heeft groot gelijk. Je voelt je een slecht mens. En toch koop je geen roos. Waarom eigenlijk niet?

‘Nou, een roos kopen lost het probleem natuurlijk niet op,’ zegt je date. Hij neemt een slok Barolo, begint uitgebreid uit te leggen waaróm, en je wou dat je toch een roos had gekocht, gewoon om hem de mond te snoeren. En er komt sowieso geen tweede date.

Een andere date koopt direct de roos. Hij zegt ‘het ga je goed, beste vriend’. Hij houdt een heel betoog over ‘goed doen voor de mensheid.’ Je krijgt van die enge flashbacks naar kinderbijbelles. Of je gedachten dwalen af naar de eierman. En ook met deze komt er geen tweede date.

Dat zijn de vier hoeken van de markt. En dan is er nog onze bufferzone: de rozenverkoper die boven de wetten van de markt staat. Hij noemt zichzelf ‘een Schot in de Roos’, of ‘Rozengeur en Maneschijn’. Als hij de straat oversteekt, stoppen alle auto’s. Hij zei tegen Baptiste ‘Juventus is een corrupte boel!’ en toch kocht Baptiste vier rozen. Hij liep naar een tafel studenten en zei ‘Jullie praten veel maar zeggen niks!’ en toen ze allemaal een roos hadden gekocht zei hij, ‘waarom eigenlijk geen twee?’

Ik bestudeerde zijn tactiek. Hij beledigt iedereen. Maakt grappen over alles. Maar wat hij ook zegt: het is altijd de waarheid die we liever niet horen. Beetje zoals mijn YouTube algoritme eigenlijk, maar dan charmant. Rozengeur grijnst. Er is altijd die stilte. Een moment van spanning. En als iemand lacht heeft Rozengeur en Maneschijn gewonnen. En hij wint. Altijd.

Hij verkocht een roos voor honderd euro.

Hij verkocht een roos aan een politicus van één van die antimigrantenpartijen, van die partijen die tegen mensen als Rozengeur zijn. Maar Rozengeur beledigde hem zó charmant, dat zelfs die kutpoliticus glimlachte. En knikte.

Bestaat vrije wil? Niet onder invloed van Rozengeur en Maneschijn. Hij is een betere zakenman dan SmartHacks, beter dan Andy CryptoLord, en al die TikTokkers die uitleggen hoe je snel rijk wordt.

Vrije wil is onzin.

Hij verkocht een roos aan Fausto. De economiestudent. Die altijd zo precies is.

En Fausto zei ‘Goh, jij zou Fiats moeten verkopen, dan kon je pas echt rijk worden.’

En iedereen was geïrriteerd, van ‘Fausto zeg niet altijd van die stomme dingen!’

Rozengeur en Maneschijn staat boven de markt. Hij heeft geen status. Dus volgens de wet mag hij geeneens auto’s verkopen.

Alleen Rozengeur en Maneschijn lachte, en hield zijn laatste bos rozen in de lucht als een soort veilingobject, de beste zakenman ter wereld. En toen begon het bieden.

\",\"editionId\":\"b5758f2a-5b20-4767-85a0-c88a36b1de69\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"80131074-b1dc-439b-9134-ca787362d775\",\"slug\":\"christine-bax-de-evolutie-van-de-venetiaanse-meeuw\",\"title\":\"De evolutie van de Venetiaanse meeuw\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"De zomer van 2022 begon met ruzie tussen Maria en Francesca over de hartkwalen van oude mensen. \",\"htmlContent\":\"

Venetië is weer vol. De zomer van 2022 begon met ruzie tussen Maria en Francesca over de hartkwalen van oude mensen. Francesca geloofde dat oude mensen sterk waren. Maria dacht dat ze zwak waren.

‘Wat als zo’n Amerikaan een hartaanval krijgt?’ snauwde Maria.

‘Dan loop jij je fooi mis,’ lachte Francesca.

Maria hief haar handen. Ik zag dat ze er lol in had. Iedereen had het klagen gemist. Lekker zeuren over toeristen, eindelijk, de toeristen waren terug!

‘De groepen Amerikanen zijn te groot,’ zei Maria boos, ‘ze passen niet in de Piombi.’

De Piombi waren gevangenissen onder het loden dak van Palazzo Ducale, Venetië. Gloeiend heet. Toeristen kwamen er om te horen hoe Casanova was ontsnapt. Eenmaal binnen wilden ze zelf ook ontsnappen. Net een sauna! Eén wilde de manager spreken. Dat was het toppunt, vond Maria.

‘Ik wil groepen van 25 voor Fransen en Italianen, en 15 voor Amerikanen. Die zijn te veel werk.’

‘Heb jij iets tegen werk?’ zei Francesca, met haar voor-jou-tien-anderen gezicht.

Wie als laatste in de Palazzo was, moest alle ramen sluiten. Per ongeluk liet ik er één open. De eeuwenoude zijden wandbekleding regende nat. Geel en blauw vloeiden samen in groen. Francesca schreeuwde: ‘Wie was het?!’ en Maria zei: ‘Vast weer die Amerikanen,’ en iedereen knikte, ik het overtuigendst. Wat mis ging, was altijd de schuld van de Amerikanen.

Ik sloot de ramen van het historisch archief, waar ooit analfabeten geheime documenten overschreven, en de ramen van de Doges’ werkkamer, van de martelkamer, van Casanova’s gevangeniscel. Het was er bijna 50°C. Ik tuurde door het dakraam, kneep mijn ogen dicht tegen de zon. De stad werd geroosterd. De lucht trilde. Ik duizelde. Alleen meeuwen hadden geen last van de hitte, die waren staalhard. Het ecosysteem was veranderd tijdens de lockdowns. In de lege stad verhongerden de meeuwen, ze waren nog valser geworden. Op een ochtend viel een duif uit de lucht, zo voor mijn voeten, ogen eruit gepikt, vleugels half afgekloven. De geëvolueerde meeuwen pakten wat ze pakken konden. Francesca zei dat ze zelfs elkaar opaten.

Venetiaans vocabulaire: meeuw = cocàl, rat = pentagane.
Venetiaanse pikorde: meeuw eet duif, rat eet meeuw, duif eet alles.
Venetiaanse wijsheid: ratten op Poveglia zijn groot als katten, ratten op Dorsoduro zijn romantisch, ratten in Sant Elena zijn dwaas.
Venetiaans spreekwoord: al ben je arm of rijk, alle drollen drijven gelijk.

Venetië heeft geen riool. Afvalwater stroomt weg met de getijden. Bij eb is het wateroppervlak vet. Stilstaande tijd stinkt. En ik stond stil en keek naar buiten - mijmerend in een doodse stad, die toch vol mensen was. Daar verderop, bij het dok, lag de oorsprong van het moderne kapitalisme. In laatmiddeleeuws Venetië zonk alles, toen al. Een hele economie werd gebouwd op de gedachte ‘morgen moeten we het toch weer vervangen.’ De eerste productielijnen ter wereld. De eerste wegwerpindustrie. Ja, als je het zo bekijkt, zijn de massa-geproduceerde plastic carnavalsmaskers een stuk authentieker dan die met de hand gemaakte leren exemplaren. En nu steeg het water. Nu was de zomer heet heter heetst. Ik pakte de loden hendel, brandde er mijn vingers aan, en sloot het laatste raam.

Met de avond kwam de vloed. Mijn melancholie verdween. Maria en ik dronken Spritz met de roeiclub – acht dames en één priester, een knappe, met sterke, gebruinde armen.

Dat seizoen liet Maria het niet los - minder Amerikanen! - hoe vaak Francesca ook zei: ‘Als jij zo blijft zeuren maak ik jouw groepen extra groot.’ Pas tijdens het filmfestival stopte ze, toen wilde ze juist grote groepen. Ze verzamelde handtekeningen van filmsterren en plakte die op de kapspiegel van haar oma, die de overstroming van 1966 nog had meegemaakt.

‘Wie is toch die Leonardo DiCaprio?’ zei oma argwanend.

\",\"editionId\":\"33a99920-a92b-445e-891c-7fb0db339f24\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"6428e6d9-0230-4d67-a720-d18cf11995dd\",\"slug\":\"christine-bax-christine-bax\",\"title\":\"Christine Bax\",\"type\":\"bio\",\"intro\":\"Christine Bax werkt als beeldend kunstenaar en schrijver tussen Nederland en Italië. Ze werkte onder andere voor de Biënnale van Venetië en de Leuphana Universiteit in Lüneburg, en volgt momenteel een residentieprogramma aan Scuola Holden in Turijn.\",\"htmlContent\":\"

Christine Bax schreef in 2021 het eerste vasthoudverhaal Gemene Dames voor Papieren Helden. Ook trad ze op met Papieren Helden in het programma Bufferzone op Lowlands en in Papieren Helden neemt vrij in de theaterzaal van de OBA.

Op 28 augustus 2025 verschijnt haar debuutroman De nieuwe weg bij Cossee.

\",\"editionId\":null,\"__typename\":\"Story\"}],\"products\":[{\"id\":\"e50912dc-3a13-4a9f-b859-827ceab3b3c4\",\"productId\":\"9789464522105\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"bazarow\",\"__typename\":\"Product\"},{\"id\":\"33779815-0444-4e5e-aff3-f28a55936fc7\",\"productId\":\"\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"papieren helden\",\"__typename\":\"Product\"},{\"id\":\"ae4df560-77c5-43a3-a2f3-1100f5f2ca0d\",\"productId\":\"\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"papieren helden\",\"__typename\":\"Product\"}],\"__typename\":\"Author\"}}}}",["P",46]]